લખ્યા તા. 15-08-2020
“બીજા માણસને તરત જ સમજી જનાર બહુ હોંશિયાર માણસને દોસ્ત હોય નહીં. જીવનમાં દોસ્ત મેળવવા માટે એ દોસ્ત જેટલા મૂર્ખ, નિર્દોષ, નિષ્પાપ, બેવકૂફ, બેહિસાબી, ખેલદિલ બનવું પડે છે. દાવપેચ વિનાનું ખડખડાટ હસવું પડે છે અને કુર્તાના ખિસ્સામાંની બંધ મુઠ્ઠીઓ બહાર કાઢીને હથેળીઓ ખોલવી પડે છે. દોસ્તી ખુલ્લી હથેળીઓની રમત છે અને હથેળીઓ સંતાડનારને એ ફાવતી નથી.”
- ચંદ્રકાંત બક્ષી
સમય:- 2003 નો ઉનાળો. એડમિશનનો સમયગાળો.
સ્થળ:- શામળદાસ આર્ટ્સ કોલેજ, ભાવનગરનો એક ક્લાસરૂમ.
પાત્રો:- ધો. 12 પાસ કર્યા પછી B.A. માં એડમિશન લેવા આવેલ વિદ્યાર્થીઓ અને સંસ્થાનો વહીવટી સ્ટાફ.
વિદ્યાર્થીઓને જરૂરી સૂચના અપાયા બાદ તેનાં માર્કસ પ્રમાણે જે તે વિષયમાં એડમિશન આપવાની વિધિ શરૂ થઈ. ધો. 12 કોમર્સમાં 53% લઈને આવેલો એક ચશ્મિશ, ચંબુછાપ છોકરડો ત્યાં B.A. (ENGLISH) માં એડમિશન મેળવવાની આશાએ બેઠો હતો પણ તેને સૂચના આપવામાં આવી કે આટલાં ઓછા ટકાએ અંગ્રેજીમાં એડમિશન ન મળે. “રાજ્યશાસ્ત્ર કે સમાજશાસ્ત્ર રાખી લે.” એ સમયનાં ત્યાનાં ક્લાર્કે એને સમજાવ્યો. છોકરો મૂંઝાયો કે જે વિષયનું નામ પણ ખબર નથી તેમાં કેમ ભણવું? એવામાં સામેની રૉ માં વચ્ચેની બેન્ચ પર બેસેલો એક જાડીયો છોકરો ક્લાર્ક પાસે ગયો, કંઈક ચર્ચા કરી, ડોક્યુમેન્ટસ કે ફોર્મની આપ-લે કરી અને ઘરે જવા રવાના થયો. અગાઉ એ છોકરા સાથે વાત કરી હોવાથી ચંબુભાઈને ખબર હતી કે એને પણ B.A. (ENGLISH) માં એડમિશન લેવાની ઈચ્છા હતી. એ જાડીયો ગયો એટલે આપણાં ચંબુરાજે ધારી લીધું કે એને એડમિશન મળી ગયું. ઘરે જઈને ટેવવશ એના પપ્પાને બધી વાત કરી તો એના પપ્પા ખીજાયા:- “ઈ છોકરાને એડમિશન મળ્યું તો તું કેમ ખાલી હાથે પાછો આવ્યો?” જો કે, એકાદ બે વર્ષ પછી ખબર પડી કે એ દિવસે એ જાડીયાલાલ એડમિશન લીધા વગર, ધોયેલ મૂળાની જેમ ઘરે ગયા હતા. બાદમાં યુનિવર્સિટીએ વર્ગો વધાર્યા એટલે એ બે લલ્લુઓને પણ એડમિશન મળી ગયું.
આ દ્રશ્યમાં જે ચશ્માવાળો, ચંબુછાપ બાબલો એ આજનો ડો. જય મહેતા - Lecturer in English, R. C. Technical Institute અને પેલો જાડીયો છોકરો એટલે દિપ ત્રિવેદી – Executive Magistrate and Deputy Mamlatdar, Vadodara.
2003 થી 2020. આ ઉનાળે 17 વર્ષની થઈ અમારી દોસ્તી. આ દોઢ દાયકામાં અમે અમારા જીવનમાં અનેક ઉતારચઢાવ જોયાં, કંઈક લોકો આવ્યાં અને ગયાં, girlfriends બની અને break-ups થયાં, સિલેબસ, કોલેજ, નોકરીના સ્થળો, શહેરો, હોદ્દાઓ, પગારધોરણો….. બધું જ બદલાયું. વર્ષોનાં સિંચન અને માવજતથી જેમ આંબાનો છોડ ઘેઘૂર વૃક્ષનું સ્વરુપ ધારણ કરે એમ અમારી દોસ્તી આજે અંબુજા સિમેન્ટવાળા એંડોર્સ કરે એવી મજબૂત અને પ્રગાઢ બની ચૂકી છે – TOUCHWOOD (આ લખાણમાં તો વાક્યે વાક્યે લાકડું અડવું પડે એમ છે!)
FYBA પછી અમે બંને ધીમે ધીમે નજીક આવતા ગયા અને એકમેકના પરિવારો સાથેય જોડાતા ગયા. મારા ઘરમાં દિપ અને દિપના ઘરમાં હું – We became ‘Extended Families’ (to use Bachchan’s term). દિપના મોટાબેન દિપાલીબેન એ મને આ દોસ્તી સાથે મળેલ વિશિષ્ટ ભેટ છે. કોઈ કઇં પણ કહે, બેને કાયમ અમારી દોસ્તીને બળ પૂરું પાડ્યું છે.
હું હંમેશા એવું માનું છું કે જે સંબંધની બુનિયાદમાં આંસુઓની પિયત થઈ હોય એ સંબંધ સુદીર્ઘ આયુષ્ય ભોગવે છે. મને આજેય યાદ છે કે એક દિવસ એ પોતાની એક કૌટુંબિક સમસ્યાને લીધે પરેશાન હતો અને મારા ઘરે આવી, સોફા પર બેસીને રડી પડ્યો’તો, એમ હું પણ જ્યારે પપ્પા સાથે માથાકૂટ થતી ત્યારે એના ઘરે ઠલવાઈ જતો હતો. તોફાનો પણ બહુ કર્યા છે સાથે. કોલેજમાં સર મને ખીજાય તો દીપ જવાબ આપે અને દીપ મોડો આવે તો હું એને defend કરું.
જેમ દર ત્રણ-ચાર મહિને મોસમ બદલાય એમ મને ગમતી છોકરીઓ સમયાંતરે બદલાતી રહેતી અને એ તમામ સાથેની આત્મીયતા/દોસ્તી/
One-sided crush/whatever ની અથ: થી ઇતિ સુધીની માહિતી દિપ પાસે હોય જ. He has always been my closest confidante. અમારી દોસ્તીનો એક વણલખ્યો સિદ્ધાંત રહ્યો છે:- કોઈ કંઈ પણ કહે/કરે, ગમે તેટલાં બાહ્ય આક્રમણો થાય પણ આપણી દોસ્તીના ગઢની કાંકરીયે ખરવી ન જોઈએ. આજ સુધી એ નિયમ જળવાયો છે અને ઇંશાઅલ્લાહ, આગળ પણ જળવાશે જ. મારા પપ્પા એને ખીજાય કે એના મમ્મી મને ખીજાય – અમે એને અમારી દોસ્તીમાં વચ્ચે આવવા દીધું નથી. કોઈ ક્લાસમેટ અમને એકબીજાથી દૂર કરવાની કોશિશ કરે તો અમે એને જ દૂર ફંગોળી દેતા. જય અને દિપમાંથી જયદિપ સુધીની સફર બહુ રોમાંચક રહી છે. ટ્યુશનમાંથી છૂટીને સાંજે વાઘાવાડી રોડ પર બાલાજીની પાણીપુરી ખાવાની જ, અને એ પણ એક-બે પ્લેટ નહીં હોં! જે સમયે રૂ.10 ની 10-12 પૂરી મળતી ત્યારે અમે બેય ભૂખ્ખડો 60-70 રૂપિયાની પાણીપુરી ઝાપટી જતા.
દર વર્ષે પ્રસાર કે લોકમિલાપમાં પુસ્તકમેળામાં એ મારી સાથે આવે જ. એને પુસ્તકોમાં સહેજેય રસ ન હોવા છતાં મારી સાથે કલાકો આંટા મારે. એ સમયે SMS ની પુસ્તિકા મળતી તો એ ત્યાં જ ઊભાઊભા વાંચી નાખીએ ને લૂખ્ખા તો એવાં કે સારા લાગે એ SMS લખી લઈએ. એક વખત એને ભર્તૃહરિના ‘શૃંગારશતક’ માંથી એક erotic શ્લોક વાંચ્યો અને બાજુમાં હું ઊભો છું એમ માનીને ખભે હાથ મૂકી, ચોપડીમાં જોતાજોતાં શ્લોક બતાવ્યો. બાજુવાળા ભાઈ કહે:- “હં... બરાબર છે.” ત્યારે દિપની હાલત કાપો તો લોહી ન નીકળે એવી થઈ હતી! Google માં સર્ચ કરીને Hollywood movies માં જે શૃંગારરસના દ્રશ્યો હોય એ એના ઘરે કોઈ ન હોય ત્યારે જોવાનું, છોકરીઓની દેહાકૃતિ વિષે વિસ્તૃત વિશ્લેષણ કરવાનું, એવી બધી યૌવનસહજ અળવીતરાઈ તો અલગ. Titanic ના ગીત ‘MY HEART WILL GO ON’ માં એવું આવતું કે “Love can touch just one time and lasts for lifetime” એને અમે આવું સમજતા’તા:- “Love can touch just one time and lust for lifetime.” Bike કે scooty પર રાત્રે હાઇવે પરના ઢાબામાં પંજાબી ખાવા જવું એ સમયે બહુ મોટી thrill લાગતી હતી.
M.A. પણ અમે સાથે કર્યું. યુનિવર્સિટી લાઇબ્રેરીમા બેસીને ક્યારેક આખો દિવસ તો ક્યારેક આખી રાત વાંચતા. એ સમયે શામળદાસ કોલેજ પાસે, કળા કેન્દ્રની પાછળના મેદાનમાં હતી લાઈબ્રેરી અને આ દીપભાઈ વાંચવાના સદંતર ચોર! આખેઆખા મટીરિયલને વાંચીને હું એમાંથી yellow highlighter થી mark કરી દઉં એટલું જ એણે વાંચવાનું હોય તોય સાલો એમ ક્યે કે “યાર, આટલું બધું વાંચવાનું!” જમતા જમતા હું એને text ની story સમજાવું. Moll Flandersની સ્ટોરી સાંભળીને એ જે ભડક્યો’તો:- “સાલ્લા, આવું તે કાંઇ હોય!” અને એમ અમે તોફાન-મસ્તી કરતાં કરતાં ભણ્યા.
જો કે, આવું બધું તો આપણાં સૌના જીવનમાં બન્યું જ હોય ને! ઈશ્ક વિષ્ક, દિલ ચાહતા હૈ, ઝિંદગી ના મિલેગી દોબારા, રંગ દે બસંતીથી લઈને છેલ્લો દિવસ જેવા દ્રશ્યો આપણે બધા કોલેજકાળમાં જીવ્યા હોઈએ એટલે જ આ ફિલ્મ્સ આટલી પ્રિય હોય છે. તો પછી હું એ બધી #nostalgia ની કથા કેમ લખું છું? કેટલાંક કારણો છે:-
01. આજે દિપભાઇનો જન્મદિન છે. એ ન હોત તો આ જય જેવો છે એવો ન હોત, કંઈક અલગ હોત.
02. એણે નિભાવેલ દોસ્તીને આજે મારે જાહેર સલામ કરવી છે. આપણે આત્મીય સંબંધોને taken for granted કરી દેતાં હોઈએ છીએ. પ્રેમ, દોસ્તી, અહોભાવ વગેરે લાગણીઓની અભિવ્યક્તિ કરતાં અચકાઈએ છીએ પણ એ અભિવ્યક્તિ સંબંધના સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જરૂરી હોય છે.
03. આજકાલ હું વિદ્યાર્થીઓમાં જે rivalry, jealousy કે competitiveness, સ્વાર્થ, ગણતરીઓ વગેરે જોઉં છું ત્યારે દુ:ખ થાય છે. ઘણી વાર મા-બાપ પોતાના બાળકને હોંશિયાર ક્લાસમેટ સાથે દોસ્તી કરવાનો આગ્રહ રાખતા હોય છે. જો કે, એમાં એવી જ ભાવના હોય કે મારું સંતાન પણ એની પાસેથી કંઈક શીખે, ભણવામાં આગળ વધે વગેરે પણ એની સાથેસાથે જે અમુક highly ambitious, હોંશિયાર વિદ્યાર્થીઓ હોય એની ચાલાકી, પેંતરાઓ એવું બધું પણ શીખી જવાતું હોય છે.
દિપ ભણવામાં હોંશિયાર નહોતો (કેમ કે એનો રસનો વિષય અંગ્રેજી ભાષા નહીં, 0-1 ની કમ્પ્યુટરની ભાષા હતી) અને મારા પર પણ એ દબાણ હતું કે જો હું દિપની સંગતમાં રહીશ તો મારું રિઝલ્ટ ખરાબ આવશે. (#RDB: બરબાદ હૈ સબ કે સબ!) એને SYBA માં 41% સાથે loser નું ટેગ લાગી ચૂક્યું હતું અને એ સમયે અમે ‘છિછોરે’ જોઈ નહોતી છતાં દોસ્તીનું દામન છોડ્યું નહોતું. આજે એ માણસ વડોદરામાં નાયબ મામલતદાર છે અને હું અમદાવાદમાં લેક્ચરર.
‘3 ઈડિયટ્સ’ નો રાજુ રસ્તોગી કહે છે ને:- “મૈં અપની life કે સાથ કુછ ના કુછ ઢંગ કા કર હી લૂંગા.” કોઈ વીરૂ સહસ્ત્રબુદ્ધે આપણી દોસ્તી તોડી ન શકવો જોઈએ. દોસ્તી score-card જોઈને ન થાય, મનની ફ્રિક્વન્સીથી થાય. બાકી opposites attract ની જેમ હું અકરાંતિયો વાચક અને એને વાંચવામાં છાંટોય રસ નહીં (આ લખાણ પણ મારે એને પરાણે વંચાવવું પડશે!) એને gadgets, computer માં ખૂબ જ રસ ને મને technology સાથે 36 નો આંકડો! આજે જ્યારે કોઈ મારી typing speed ના વખાણ કરે ત્યારે મને તરત યાદ આવે દિપના ઘરનું એ કમ્પ્યુટર કે જ્યાં એણે મને ASDFG;LKJH ની પુષ્કળ પ્રેક્ટિસ કરાવી હતી.
મૂળ વાત એ જ છે કે આ દોસ્તીમાં હું હંમેશા receiving end પર રહ્યો છું. મેં દીપને જેટલી મદદ કરી હશે એના કરતાં 5000 ગણી વધારે help એણે મને કરેલી છે. હું SYBA માં હતો ત્યારે લ્યુનામાં એક્સિડેંટ કર્યો હતો (Can you believe it?) ત્યારે એ રોજ ટ્યુશન જવામાં સાઇકલ પર મારા ઘરે (છેક ભરતનગરથી આનંદનગર) આવે અને મને લ્યુનામાં બેસાડીને લઈ જાય અને વળતાં ઘરે drop કરીને સાઇકલ પર પોતાને ઘેર જાય (આવું કદાચ બેએક મહિના ચાલ્યું હશે) જેટલા દિવસ હું ન જઈ શક્યો એ દિવસનું એણે મને ઘરે આવીને ભણાવ્યું હતું. આ વાત મને મારી 2003-2009ની ડાયરીઓમાં પણ લખાયેલી જોવા મળી છે જેનો ફોટો આ સાથે લગાડ્યો છે.
મારું લેપટોપ/મોબાઈલ બગડે તો – દીપ
સ્કૂટીમાં પેટ્રોલ ખૂટી જાય કે બગડે તો – દીપ
નોકરીનું online ફોર્મ ભરવાનું હોય તો – દીપ
ફિલ્મ જોવા કે રખડવા જવાનું હોય તો – દીપ
ટૂંકમાં, મારો ભાંગ્યાનો ભેરુ એટલે દિપ!
અમે અઢળક ફિલ્મ્સ સાથે જોયેલી અને એના ડાયલોગ્સ પણ મોઢે હોય. એકબીજાને ડાયલોગ્સથી વાત કરીએ. (એવું જ મારે
Keyur Trivedi
સાથે છે. કેયૂર સાથેની “મૈત્રી” એ Jaydip નું extended version જ છે.)મેં એને Hum-Tum ના કાર્ટૂન કેરેસ્ટર્સ નો ફોટો ગિફ્ટમાં આપ્યો હતો જે વર્ષો સુધી એના ઘરે ટીવી પર જોવા મળતો હતો.
જ્યારે એના લગ્ન નક્કી થયા ત્યારે મને બહુ જ insecurity થયેલી કે એની wife અમારી દોસ્તી ઘટાડી દેશે તો? સદભાગ્યે એવું જરાય ન થયું.
Riddhi
બહુ જ ડાહી છોકરી છે, અને અમારી દોસ્તીને એણે સમજી, સ્વીકારી અને એને નિખારવામાં મદદ કરી છે. So is the case with my wife Darshita
. જેમ દીપ અપસેટ હોય તો રિદ્ધિ એને કહે કે “તું જયભાઇ સાથે વાત કરી લે” એમ જ દર્શિતા પણ હંમેશા મને એ યાદ અપાવે કે અમારી દોસ્તી કેટલી મહત્વની છે. હવે અમે ચારેય સાથે હસીએ, સાથે રમીએ, સાથે ગુસ્સો કરીએ, સાથે રડીએ અને ધમાલ કરીએ છીએ. દિપ સરળ છે, નિખાલસ છે, હસમુખો છે, કંઈક અંશે વિદ્રોહી અને progressive વિચારો ધરાવે છે. મારી અને એની ફિલ્મ્સની choice એટલી બધી મળે છે કે એ હા પાડે તો હું ફિલ્મ જોઈ જ લઉં ને એને ન ગમે તો mostly મને પણ ન જ ગમે.
અમે એકબીજા સાથે હોઈએ ત્યારે પૈસા ખર્ચવામાં બેમાંથી એકકેય પાછું વળીને જોતાં નથી. આ એટલે લખ્યું કે સંબંધમાં પૈસો ક્યારેય વચ્ચે આવવો ન જોઈએ. હા, અમે ભણતા ત્યારે એ પૈસા ચૂકવતો અને એણે computerમાં હિસાબ રાખવાનું શરૂ કરેલું કે નાસ્તા પાર્ટી પછી ક્યા ભાઈબંધે એને કેટલા પૈસા આપવાના થાય છે વગેરે પરંતુ અમે એ ક્યારેય ચુકવ્યા નહીં ને એણે બિચારાએ ક્યારેય કોઈ માથાકૂટ કરી પણ નહોતી. પણ હા, અમે જિંદગીમાં સાચી કમાણી જેવી, 24 કેરેટ દોસ્તી કમાઇ લીધી છે એ હકીકત છે, અને એ કુબેરભંડાર અમે ક્યારેય ખૂટવા નહીં દઈએ.
રમેશ પારેખના શબ્દોમાં કહું તો:-
“આ જનમટીપની જો તું ન એક ચાવી હોત,
તો હયાતી મેં પછી કઈ રીતે ઉઘાડી હોત?
- ડો. જય મહેતા
No comments:
Post a Comment